بنیان گذار گمنام

اگر بنیان جامعه شناسی مدرن را دو نفر نهاده باشند، در ایران تنها یکی از این دو تن را می شناسند، ماکس وبر ، اما کسی حتی نامی از دوست، همکار و هم بحث او ، ورنر سومبارت نشنیده است ...

سومبارت و وبر تحقیقات و مطالعات خود را با هم شروع کردند، با هم و در کنار هم می نوشتند و مطالعه می کردند و نشریه "آرشیو" را منتشر می کردند، نشریه ای که در عرصه تفکر سیاسی اقتصادی آلمان تاثیر بزرگی داشت. معمولا هر کدام از این دو، اولین کسی بود که آخرین کارهای آن دیگری را می دید. این دوستی ، همکاری و هم فکری تا وقتی ادامه یافت که این دو به دلایل اجتماعی تکوین سرمایه داری مدرن علاقه مند شدند. وبر می اندیشید که حضور پیوریتن ها در عرصه بسیار موثر بوده است. در نگاه او، اخلاق پیوریتن ها پیوند عمیقی با روح سرمایه داری مدرن دارد. وبر در سال های 1904 و 1905 کتاب " اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری" را در توضیح نظریه خودش نوشت، اما سومبارت معتقد بود این نقش را یهودیان بیش از پیوریتن ها به عهده داشته اند. کتاب حاضر پاسخ سومبارت به وبر بود و شرح نظریه او در این باره.

در نظر سومبارت، حضور یهودیان یکی از عوامل تکوین سرمایه داری جدید است. از نگاه سومبارت کشف قاره آمریکا و معادن نقره در آن ، حضور اقوام و ملل اروپایی در قاره نو، اختراعات ، عرصه نوین کشاورزی (ابر مزرعه ها) و چیزهایی مانند این ها نیز در تکوین سرمایه داری نوین سهم بزرگی داشته اند و در نبود هر یک از این عوامل، سرمایه داری در شکل فعلیش پدید نمی آمد.

صحبت از یهودیان گاه بسیار سهل و در عین حال ممتنع است. اگر کسی درباره اقلیت های قومی یا مذهبی دیگر چیزی بنویسد، اتفاق عجیبی نمی افتد اما یهودیت اقلیتی حساس و حساسیت یرانگیز است. وقتی وبر از پیوریتن ها صحبت می کند کسی حساس نمی شود ولی سومبارت پا به عرصه ای دیگر گذاشت و همین باعث شد که بارها اتفاق هایی برای او و کتابش بیفتد که انتظارشان را نداشت.

کتاب که منتشر شد، گروهی  از یهودیان برآشفتند که این کتابی ضد یهودی است، و یهود ستیزها نیز بیشتر آشفته شدند که این کتاب با ملایمت از یهودیان حرف می زند و آن ها را به قدر کافی رسوا نمی کند. ظاهرا محور فکر هر دو گروه یهودستیزی بود نه کتاب سومبارت ، اما در نهایت آنچه طرفین خود را با سوزاندنش تسلی می دادند کتاب سومبارت بود ...

پی نوشت:

فکر می کنم این اولین کتابی باشد که در انتخاب بخشی از کتاب برای انتشار عاجز ماندم و به سراغ مقدمه ناشر رفتم. در یک کلام این کتاب ارزش خواندن را دارد، خلاصه ای از تاریخ و جامعه شناسی و اقتصاد.

به نظرم با گذشت 105 سال از نگارش کتاب و مشاهده گذر تاریخ ، حالا بهتر می شود قضاوت کرد ...